JALUO dot KOM

CHIKE LUO KOD KIT DAK E NDALO MASANI

Jaduong’ Abila,

Jowetena moher kendo mogen, mos mogundho bironu kowuok e Abich Ngeche kod kit dak mar Joluo e buo odundu mar romo kendo igoyoe DOT DOT KOM KOM GI DHOLUO, amor kod josomo duto ma osetimo sinani gi kinda mar luwo weche kaka dhi nyime ei odundu kendo jiwo tiendgi. Bang’ tieko wach mar KISERA koro sani wach ochuo chieng’ kuom kit dak mar jaluo e piny masani kod chikewa machon.

Yawuoyi gi nyiri temo fwono fuondgi ka gi kacha to pod opek apeka, kendo kawuono to ochuna ni nyaka alosie matin; Chike Luo nowenwa gi Kwere kendo pod wan kodgi nyaka chil kawuono, onge ma wabiro weyo kata achiel mak mana ni nyaka wamany kaka ginyalo tiyo gi kit dak masani. Mana kaka jo-lemo bende nigi MUMA machon gi manyien, onge pogruok maduong’ mak mana ni ei muma to ni jago mane obiro motemo puodho tiend muma machon gi chike mane joyaudi osebedo ka dak godo nyakane wenegi chike Musa. Wuoyini iluongoni Yesu wuod Maria. Kata kamano onge buk moro kata achiel ma osewachi ni rach ei muma kata achiel, kata kuonde mane jodongo kaka Solomon gini ochode mond jowetegi. Wanto ere kaka wanyalo weyo timbewa nikech weche  welo moko mane obiro yako pinjewa, Jowagunda, jorachere gi jorabuore kanyakla. Kik wawuondre kayiem nono! 

Jadolo kendo Rebni moluor mogik mig. Gordon Okoth wuod Nyar Kabondo medo lungo kendo wachoni ni nitie kit ji ariyo mokuongo; mago modagi loko chike machon mar ariyo jogo moyie loko chike e kit ngima masani, mano to en mana wach onge kaka wanyalo wachoni Ogwe en Nyathi Nyang’ nikech gidwa ket! Mano wuodruok. Amedo leroni ngang’ Jaduong’ ok nyal nindo od wuoyi kata tek kata yot kit dak mwachego kik ukelnwa ei Luo kayiem. Ma nyako nindo e ng’ango achiel gi min mare, to mano bende e kama ka chot nyare obiro to kawe ayul kik ucham Aming’ ni Ogawo gigo opogore.

Jela kata osiptal to onge kwer mana kaka Mig. Okoth owachono, koro ere kaka inyalo pimo jela gi ot ma ng’ato odake kar gima jela bende doko simba kata abich ng’ato ma kwero betie! Osiptal en mariwa kata mana ei Muma Petro bende nothiedho mar mare, ka midhusi omako. Chike ma waweyo gin mana mago manyalo dwokowa chien kuom dongruok masani. Kaka tero dhako ok ochuno tieko kwer mar nindruok, ok ochuno ni nyaka ng’ato bed e achiel gi nyawadgi nikorka otiek kwerno. Ooyo! Yuoro nyalo dhi to pimore kuom yuore kendo olonyo lepe e odno, ka gweno osekokne to mano otieko kwer ma kanyo, kata ok onindo kode. Kik uparni pien gi pien e tieko kwer kende. Joluo ok ofuwo kaka jomoko kaweno, lony mar Jaluo ema omiyo Loch mar Kenya nitie nyaka sani nono to dikoro ochal gi Sudan kuma lweny otime kachieng’.

Mogik daher mar wachoni ok ochun ng’ato kod chike, obed mar din kata mar Kwere; yiero en mari tim gima berni e chinyu iwuon. Wanto waketo wang’wa waneni kuma ibiro chope kode. Alosa ok rom yongo! Kipuonji Liech Onyono! Ok en adieri ni ka waluwo chikewa to wan wasmbuni mag chike jopiny, ato chike jopolo to kare mage! Ato wasungu gin jopolo? Koso gin Nyasaye? Nyasach Kwere orito kit dhano duto e wang’ pinyni obed Rachar Obed Rabuor oonge akwede kata matin! Somo to wanyalo somo nyaka tok sikul to ka obedo matek matek to iwinjo mana ka oporopesa (professor) ywak mana gi dholuo ni “ Mayie ma!” dak oywage gi dho-fwot fwot? Ni “Anyway Actually!”

Kare ka wach din ema nyalo miyo wiwa wil gi kit chikewa to kata kawuono ema iwacho wach Kristo ei Israel to onge ng’at madewi ato wanto koro wafuwo fuwo ma nade ma wayie ayieya aoyaye mak wanono! Lemo to ber mak mana ni kik ibed misumba jarachar.

Ndalo mabiro nyime kanyo moluor Mig. Mailu wuod Mkamba kod yawuot Kenya ma moko oselosonwa muma mar joratenge “African Bible” kendo ubiro yudo kaka wan bende wan gi lony marwa. Meduru somo kodwa.

Mogik aduokone Mig. Okoth erokamano kuom miyowa mbaka eweche kuom chike Luo kod ma moko medwa weche manyien wan kodi ndalo duto. Meduru lemo ne Rebni Okoth gi kanyakla mar Jo-Konsolata  nimar odak e piny ma lweny gore seche te, lembwa kod margi nyalo donjo e chuny jogo ma kwe bedi e piny Kolombia.

Nyasach Kwere mondo oritu ndalo duto Med somo weche mane Mig. Okoth ondiko mwalo kanyo.

WUORO NYALO NINDO E OD WUOYI?

Oganda jokanyanam. Weche chike joluo tek. To moloyo ka ji ariyo oromo ma ng’ato omako chike machon kaka jo farisai man e Muma kendo oramo ni en ema en gi adiera kendo chikego nyaka chop tiendgi kaka kwerewa ne oweyogi. Magi e joma jo ngere wacho ni (conservatives). Ebat komachielo wan gi jogo mawacho ni chike ne owenua to kata kamano nyaka waluwgi kaluwore gi ngima ma kawuono. Jogi iluongo ni (the liberals). Mano doko wich bar ka in e ja ng’ad bura e kind ji ariyogi!!! Samoro abet piny kendo ang’iyo ngima joluo mit apenjora awuon ni to bedo jaluo en ang’o? E ndalo machon, jok mane ok onagi ne gin mwache haa kendo joluo ne nyierogi. Joluo sani tinde lekegi oriedo teee (to gin mana joluo) kendo jomoko mane onagi dok chomo lekegi to pod gin  mana joluo. Ani mathoth bende tinde oter nyango to pod gin mana joluo. Mano ema omiyo apenjo ni: chike nyaka wachopi kar tiendgi kaka kwere ne oweyogi koso nyaka wang’i ni to sani ji didag nade?

Kuom wach mar dak jonyuol kod nyithindgi madongo kaka wuoyi ma ose kendo kata nyako mamigogo, deher mar wacho ni magi duto mokuongo e piny luo masani luwore gi dala ka dala kata gwen’g ka gwen’g. Chon  migogni ne ok nyal kata mana yawo dhoot. Tinde mago wawechien to pod wan mana joluo.

Kaluwore gi ngima mar kapango (machon e ndalo mar kwere ne onge), ute kapango ONGE CHIKE kata chira. Abiro lero tiend wachni maler. Jokanyanam uduto ung’eyo ni joluo ne ong’eyo maler gima iluongo ni ot to gi dala. Ute kapango ok gin mier. Gin ute mag buoro. Ma ema omiyo onge kaka chike luo nyalo donje nikech ok gin ute mane oger gi chike luo. Mar ariyo, ok gin ute joluo kende nikech ng’ato ang’ata nyalo dakie. Kamedo jiwo tiend wachni, wang’eyo ni utegi ilokogi ndalo ka ndalo kendo jaluo dar kendo dhi dala gi kuma ne oae. Kata ka otho to ok nyal ike e dhoot kapango mak mana ni itere dalagi mondo oike kuno (Sani to tinde be inyalo ik ng’ato kamoro amora).

Od kapango (ma en od buoro) chalo kaka od thieth (Hospital) kata kanisa kata od twech (Jela). Ani kom ma mari ne obetie ema in be ibetie to be onge gima timi. Ani otanda ma ori nyoninde ka tuo ema kawuono ininde to onge gima timi. Ara timie mano dala eka inine gir kiragi. Mago gin ranyisi ni chike luo ok nyal tweyowa e ude kapango kata e hospital kata e jela kata e kanisa to gi kuonde mamoko mariwo galamoro.

Joluo ne wacho ni wuoro ok nyal riwo tat ot kod wuode. Mano e gima Mig. Olala Omolo wuod Nyakach oleronua kendo ariwe luedo gi fuond weche ma otuko maler kendo opuodho kanyo. Ute kapango ok ogergi kaka ne igero ute joluo machon e ndalo mag kwerewa ma ot ne oluorore kendo en ot achiel ma ok opogi. Ute kapango iyudo ka en landi man gi dhoudi apar kata abich kata molo kanyo. Omiyo an ok ane gima omiyo wuoro ok nyal dhi lawo nindo e od jabathe ka wuoyi to nindo e ode kata obedo ni en tado achiel. Ma be inyalo tim e ot maduong’ mar kapango man gi udi (rooms) mopogore opogore. Kanyo chira onge. Gima itemo gen’g en neno jaduon’g duk.

Kata kamano, daher mar lero ni joluowa duto ni wechegi duto duaro neno mos kendo penjo kapok itimo. Moloyo ni jogo mapod omoko e chike machon kaka kwere ne oweyogi maok oloki kata nyukta achiel. Duto timore ni jogo ma oyie. Ka pod iluor to ekaka imoko. Jogo ma oseyudo lokruok kendo ochako ngima manyien gi chike joluo e piny makawuono to onge gima timogi.

Nyaka watang’ nikech joluo moko bende tinde dhi kapango mita ni ne onyiewo udi. Udigo nyalo bedo ni ok gin ute pango. Mano nyalo chalo gi ng’at mane odhi ogo dala kapango. Ka opogore gi gik ma wasewacho chien ka. Omiyo, wuoro ok nyal nindo e odni nikech en od wuoyi kata kamano onyalo lawo nindo e od jobathe (jirani) kata e od jatich ma be nyalo bet e room moro mabor gi kama wuode ninde. Gima nyaka tang’ne en ni dug wuoro oluor kendo be en ok onyal nindo e otanda ma wuode ose ninde. Mano e chik luo ma nyaka wariti. Mamoko to ok onego twewa e piny masani.

TERO DHAKO

Wach tero dhako ne asemulo e od mbuyiwani kata kamano yamo ne owalo bath abila kawuon abila ogalore e wuoth kuma ne odhiye moso jodala omiyo weche gi ne olal. Kata kamano, an gi kora to ok ane ber kata DONGRUOK ma tero dhako kelonua wan joluo ma ogendni moko ok yudi.

Tero dhako kata konyo dhako kata rito dhako ma chuore otho ne en gima jodongo ne oketo mondo omi nyani kik sandre kendo ringi dog thurgi. E piny masani aparo ni kawaikore mar konyo ng’ato gi chuny maler ok ane tiende ni nyaka ochulwa (gi nindo) kaka timore e kind konyo chi liel ni nyaka nind kode. Duto mane joluo timo kaka chodruok duk, nanga kode, turo osuri, to gi mamoko tinde ne oserumo. Mon tinde tiyo kendo kuom ranyisi onge kaka ginyalo rito chike machongi mane inyalo rit maber e ndalo kwere kama mon ne ok dhi kapango dwaro tich.  Piny tinde olony kendo ng’ato ka ng’at dak ngimane kaka oneno omiyo onge achune ni jodongo nyaka rom e ka gik moko timre. Dhako sani nyalo rito ngimane kendo yiero yo ma odwa luwo.

Piny okethore kendo yawa rumo. Wach mar ter ne rach koa nyaka chon kendo ne ketho mier mathoth. Ma ema omiyo onge dongruok kata ber ma wayude. Ter ne owe ni choma onge kargi kata mwache kata wasumbni kata jokowiny. Ok onego wabed ni waduaro gima hinyo jowadwa to wan to wadon’g chien ka wathitho lak. Piny osebiro marach kendo ji nyaka tang’. Ase wuotho e pinje mathoth ndi to wachni ni mana e piny luo kende. Ogendni mamokogi dipo ni ok kony mond liete? To ka gikonyogi to ang’oma omiyo ok oket ni en gima NYAKA  tim? Wach mag chira ma tweyo joluo monowa dongo jothurwa. Nyaka wamak chike makelo dongruok to mathirowa nyaka wawe kata nyaka waloki mondo omi wayud yo mayot mar wuoth ka wadhi mbele kaka joluo makawuono.

Ok wanyal bedo ka walungo weche mamit ni jok ma dua terore mondo odhi opim kapok ginindo kata ni mondo gi ti gi mapira (condom) to wang’eyo maber ni yawa ma odak e kor gwenge onge yo mayot ma ginyalo timogo mago duto. Mano ema omiyo an awacho ni onge ber ma tero dhako konyowago kendo ng’ato kang’ato nyaka ne yo ma oluwo to kik obed chik ni dhako nyaka ter eka otiek kwech liel kata ni eka ogony ji e dala. Chike duto ma tweyoya kendo lokowa wasumbni nyaka waloki kata nyaka wawe kata obed chik sirikal kata chik din kata chik jopiny (kaka joluo). Chik achiel kende ema ok wanyla loko: CHIKE NYASAYE.

Yesu Kristo “ne ok obiro tieko/ketho chike mak mana ni ne obiro mondo ochopgi kare” (Cf. Mathayo 5:17)  kendo owarwa e gigo duto ma tweyowa kendo lokowa wasumbni (Luka 4:18).

Nyikwa Ramogi, wachak uru ngima manyien. Hap Nyasaye Nyakalaga ni un uduto.

Mig. Okoth Gordon – E piny Colombia, South America.

Wach moro amora inyalo orona e: gordon78@hotmail.com

PARO MATUT

Apala wuod lando ne owacho niya,"once bitten, twice shy".Nyikwa ramogi ajwang, ok wadhier kawuono nikech wafuwo,kata wayom yom, to mana nikech sirikal mar Jomo to kod Moi osemiyowa toke. Yawuotwa madongo, osenegi mana kaka le. Gima wuod Odongo dwaro kuom nyikwa ramogi ok ang'eyo. To makmana , aneno ni wabed motang ka nyithind kie. Kik waso wiwa e kanu e yor fuwo to nikech wa joma riek. Paruru Jomo kod Jaramogi. Kawuono en Raila kod Moi.
Piny ochomo kodwa kure?
 
Onyango Oluoch,
 
Italy.

Kuom Jaluo dot kom,

An bende atimo erokamano kuom yudo weche mabeyo kendo maloso riwruok mar jo-Luo. E kinde mokadho kar higa achiel kama, ne ayudo wach kuom Migosi Paulo Odwesso wuod Gang Nyalaji ni wan kod kar mbaka e wi muya. Ka ne atemo riwora kodu to ayudo ka yamo odinore. Koro ero utimo maber kuom duogo e odunduni. Oritu ahinya joka-Nyanam. An barupena chopo lakevictoria55@hotmail.com kata janina133@yahoo.com An Chas Msewe an dala mar Dallas, Texas, USA.

MEDWA PACHI KAKA INENE: WuonAbila@jaluo.com  

© Copyright, 2002, Jaluo dot Kom