JEXJALUO ****
Puro nian'g e Afirka ma Ugwe nochak ei Uganda kod
Wainde kaka Joka-Akira, owad gi Meta kod Madhwani.
Nian'g ne ipuro mondo oyud nguru ma ilosogodo tamtam
go biskut. Joma ne tiyo e puothe nian'g, mana kaka na
ne n'gwedo chai Kericho, ne chal wasumbni. Gima ne
ywayogi e tijegi gin gik ma ne iloso kod nian'g; gik
ma milimili ma ka iloso to dum mamit.
Ban'g ndalo moko, puro nian'g ne odonjo e gwenge
machal kaka Miwani, Muhoroni, Chemel, Mumias kod Nzoia
ma ban'ge ogik Awendo ma ne ochak gi Joka-Meta. Weg
kambe ne osen'geyo ni nyake gichak mana gi sirkal. Ka
ose yienegi tiyo e piny, giywayo sirkal kod weche
mamit kaka gibiro ndiko jopiny kendo kelo mwandgi e
pinyno. Gima gidwaro mokuongo en lowo malach mar
nuklias ma nyaka darie ji. Joma odar sirkal chulo
omingli ma, mokuongo wuondo wan'g ni bup. E Awendo ka
ne gichulo jo-Chula gi jo-Imbo ne odar ne pod iparo ni
ber berie. Gikone ne to jogi nene odonjo e thagruok ka
omingli ne ose rumo! Duk ma ja-duogo oduogo ogoyo odi
e dhoot!
Mondo oywa jo piny ma odon'g e puro nian'g, weg kambe
mag sukari (Tajri) ne dwaro mana ni inyise puothi.
Giyiero mana kuonde machwe; kuonde siany ok gidew!
Gichako kod beto bunge, pur, yoro, bero ka gitiyo mana
gi tingni maggi. Ban'ge ne gidoyoni, gin'gado nian'g
kendo gitere kendgi e faktori. N'gat mokaw lope goyo
seyi ka omor ni en japur nian'g. Adieri joma ne opuro
kodhi to ne oyuto maber ka ipimo bup mar omingli e
ndalono. Jo ma ne ni ka-nanga e bombe madongo kaka
Nyorobi ne ochak nying ni telephone farmers nikech
simbe ma ne gigoyo ne Tajri ka gipenjo ka pesa nian'g
ose wuok.
A we piny loki. Joma ne ochiwo lopegi mokuongogi kare
ne kia ni pesgi on'gadi mokadho kare: pes pur, yoro,
doyo, bero, kodhi, fatalaisa, pitho, doyo, beto kod
kepo nyaka faktori iwaro e wi pesa ma puodho ogolo. Ne
gikia ni ne ok gin jopur to gin mana joma osingo
lopegi ne weg kambe.
Ok okawo ndalo man'geny ka koro gifwenyo kaka imayogi.
Ikawo nyaka pesa ma onyolore e wi miti godo e puodho.
Ban'ge imedoe moko ma joma dhogi riek, ma jopiny tinde
luongo ni "Odhoge", bende waro. "Odhoge" gi ne on'gado
rieko ne jopiny ma otudore go Ruodhi kod Kamsinde
morito piny (DC Kome Leny Matin kod PC Kome Leny
Maduon'g) ma ne giloso kambi ma iluongo ni "Aotgrowa
Kampani" (OK). Jogi kawo omuom kuom jopiny to kata
gima gitimo to ongee!
Ochopo diere moro ma koro "nuklia" ochiek moromo kambi
rego. Tajiri ose dhodho jopiny ma orome! OK mar
"Odhoge" bende jopiny okwedo. Koro Tajiri jowinjore gi
OK ni weg puothe gipuronegi nyaka kar pitho. Kodhi to
idhuronegi e puothe ka ginindo gotieno. Ndalono omi OK
pogo mbolea. Mano kaka iwuondo japur, ahinya jodongo
moti makia somo! Ithun'gi gi kalatase ma ondikie
kodhi kod mbolea moter e puoth n'gat machielo mondo
igoyee seyi. Ka opo ni hapi bet to ipo mana nono ni
gibiro ton'go nian'gi ma kata n'gat ma nyisi ongee.
Ipo mana jo-obanda ka odonjo kogwen. Ka ok chiegi
onudo nyuka to ulewo e dalano chien'gno. Jo-obanda ma
beto wer, yenyo gi dholuo ma dongo dongo ma mere
luoro, kendo dwaro nyuka kata chai ma gimadho gi
thuon. Ka puothi ok ochiek maber bende gitwodo kuonde
moko giweyo. Jo chok nian'g mobeti bende keyo moko
weyo e puodho ma ok oketo e aginga kaka dwarore.
Karende bende ka ok omi gimoro to weyo nian' ma ok
ochokgi ma ok gidew. Ka gitieko beto koreka japur dwa
rito jasombo kata juma achiel. Nian'g otwo mi odin'g
mayot ma olal e kor yamo ema thoth.Komeko ma tin'go
nian'g dhuro ei tinga koreka dwa miel nyono puodho,
puko nian'g akeya kendo toyo moko. Tinga ma tero
nian'g e factory bende dwa pulo moko e yo mi losgo
carpet. Nian'g ipimo e dhood faktori ka japur ongee.
Ka ipenjo tan ma nian'gi ogolo to inyisi ni chien'g
moro inine ka stetment owuok ban'g kata higa.
Ka koro ofweny mecho gi rieko ma karende, OK gi Tajiri
mayogodo jopiny to giwinjore ni jo-piny mohero mondo
oyiengi opur kendgi. Jogi gichako ni "Achung Kenda".
Mit japur dwa tiyo. Puodho kawo higni abich ka pok
on'gadi nikech japur otuono Tajiri gi OK e chiemo.
Dhier mit dwa donjo e pacho: ongee kaka chul fis ne
nyithindo e skul, jamni ne ousi olosgo puodho omiyo
chak ma yande inyiedho bende odar. Dhako weyi dar gi
nyithindi tero ka-nergi ma kaaye to idong kendi! Yo
achiel madon'g ne japur mochung mi odon'g kendeni en
miyo ja-reg nguru puothe. Puodho ibeto alunde alunde
ma gikone chuno japur mondo odog ago chonge piny ne
Tajiri go osiepne ma OK ochak okaw puodho.
Tajri gi OK koro sungore asunga nikech jopiny sayogi
kendo puothe nian'g thoth moa kuom joma oyie. Kanyo
ema weg tingni ma iluongo ni contractors bende yutoe.
Jitich matiyo e ofis Tajri bende ofwenyo pur; gichamo
omingli mabup e tijegi; giyuto bende koa e puothegi ma
gikawo kod nengo mayot kuom ja-pur mane ochun'g
modon'g kende ma chunye ool gi wach puro nian'g cha.
To kendo jo tije gi to puothegi itemo n'gadi aruya
nono. Omiyo ka giriwo ma giyudo e tijegi mag ofis
kendo gi mag puothe to oromo nyiewo matokni mag Pajero
gi Rav-4 ka japiny to neno kama ka chwado gi tiende e
gwen'g.
Lit ndi ka Tajiri, "Odhoge" kod jatich kambi ma wuod
piny moro nono omew nikech puro puothi. Gin gichulore
to in giweyi mana gi dhier! Ma ema omiyo jo chunygi ol
gi wach puro nian'g kendo dok e puro oduma mondo kik
kech negggi ka gin gi geno kuom Tajiri.
Ka ji owey puro nian'g kamano, Tajiri neno matek
ahinya nikech gima oregi ongee. Sukari matin mawuok
imedo nengone nyaka chop e polo. To kata japur ma ase
regi nian'ge bende nyewo mana sukache e nengo ma
malono. Bedone matek ahinya nikech en to pok ochule!
To mit ndalo ma kamano wouk! Jotelo, weg omuom madongo
dongo, moyudo laini mar kelo sukari koa e pinje ma oko
dwa pon'go piny gi sukari. Ndalono Tajiri ok us kata
mana kilo. Sukari otimo newa e piny. Nengo to mana
machon cha.Kaka ochul jopur en bende tame. Koro
ndalono jo-piny, karende, OK kod Tajiri jo neno matek
ahinya. Kamoro inyalo kata mana lor rego e ndalogo. Ka
po nono ni factory obet ka hike thoth kaka Muhoroni
nene to ilore ma otho ka ma-tian'g!
Koro paro ochopo kama onego waparie. Jopur mag gik
mamoko kaka chai kod kahawa ma kelo pesa mathoth gin e
jopur. Maeni nikech, kuom ranyisi, kipuro chai to
ichako gi iko lopi gi pur, kunyo bugni, nyiewo kodhi
kod mbolea, pitho, doyo, n'gweto kod tero chachi e
depot kama ipimee ka ineno. Ban' dwe achiel to ioroni
omingli e aguchi mar keno. Higa ka higa iyudo bonas.
Kahawa bende kamano. Ogendni kaka ya-Nyangore Okembo
kod Atwara jaa-Rabuon oyombowa ahinya gi yuto.
Maeni omiyo nyaka walok paro ka wadwaro wuok e dhier.
Kik wawe puro nian'g to mokuongo onego wagol OK.
Wariwre weg puothe kata ji piero ariyo walos
co-operative kama omuom ma onego donji ni OK chande
odonjie. Ban' ka ominglino ose bedo mabup to wanyalo
nyewo tingni ma wapur, wabeti ma wasombi kendwa. Koro
Tajiri waweyone mana rego kende. Ka wachopo kanyo eka
wanyalo luongore ni jo-pu nian'g. Sani wan mana
leasers ma miyo Tajiri puothewa ka aye to gichulowa
ban'g yuto.
Ngire Robert Jallan'go Akello
Japuonj,
Mbalariany ma Nairobi.
Ka in gi mari moro ma di wandik ka to orni
Akelo,Nyar Kager
jaluo@jaluo.com
Daher winjo
dwondi in bende, iwinjo?
Kata inyalo oro twak kod weche manyien ne: Mig. Ajos wuod Atiga
WuonAbila@jaluo.com
: Riwruok mar JOLUO e Piny Ngima, orwaku uduto mondo ubed e kanyakla mar burani. Ornwa nyingi gi nondi kaka obedo. Riwruok e teko joka Nyanam.