GERRUOK E PINY LUO

En mamorna ahinya ka akawo kinde mar loso gi joluo wetena. Ber ahinya nikech en jaluo gi jaluo wadgi maonge jamwa moro. An gi wach ma osechanda ndalo maogwarore kendo ageno no jowetena manene nyalo konyore eparo mondo watieke. En kar wach mar ayaki ka, wachore ni wajoka nyarnam ema gini tieko wa moloyo jomoko duto! Be en adier, aparo no dhier ema negowa to jii to negore ni ayaki, ayaki be nitie ok adagi to dhier ema ng'eny. Thoth jowa maosetho onge osiptal magidhiye mapimgi mayud ni en gini, epiny Karachuonyo mamwalo Kindu kata pii maimodho malong'o onge, jii modho pii maoselokore ralum, mano en tuo gi tiende. Osiptal kata yien moro mang'ato nyalo ng'iewo malong'o bende onge, tuche mag piinyaka dher ng'ato eka ng'ato tho. Uparo ni wan kendwa ema ok wadewore mogik kendo wan ema waore ahinya kora nindo ema omiyo gini wachore ni wango moloyo jomamoko?

Marariyo, samoro amora ma dhako chuore otho e boma to jowa temo matek mondo otere e dala maok odewo ni to en ndalo pur, ludo, doyo kata keyo. Sama iteri edala mang'ato ok odewo kaka idhi chako dak kama ne ok ing'iyogo chonno omiyi paro mamiyo ok ibudh epinyka, kaeto iwacho ni ayaki ema oneo uu. Waprie uru malong'o jothurwa. Wariwreuru walos nying jowa, jowetewa manyalo, wakonyreuru wapuonj nyithiwa mariek maok nyal somo nikech pesa, wachak uru yore dongruok manyalo konyo mond liete kendo duoko dhier kata chan chien epiny Luo. Dhier tiekowa neeuru kaka wadok chien eyore mangeny.

An to an Nyar Nyakach Sigoti, adak ei ute chuodho ma Kibera gi ema omiyo
aneno gigi eyo matut. An min Karachuonyo, Kanyipir. Joma oyie riwa lwedoe
kampen mar duogo piny Luo namba achiel ni nyalo konya gi paro gi address
mar:- polycom@gatewayonline.co.ke. 

Nyinga en JANE ANYANGO.

Ageno winjo parou uu uduto kaka nyikwa Ramogi Ajwang', wan ema wuoche ni diyowa, wahinyore to nitie jomaoyie konyo, waduok uru dongruok chien kuma waaye, epiny Luo. Nyakalaga mondo otelnu kendo umiu uduto teko mar tiyo matek ne dongruok wa waduto kendo wagenuru jowetewa duto.

Medwa pachi

KAKA DOLA GANA PIERO ARIYO GAUCHIEL DIPO KA OLOKO NGIMA JOKA-ROMBO MODAK MILAMBO

Yawa modak Milambo ne ose temo pidho Kahawa e higni
mag piero auchiel to ne chiro otamore. Bende okel
nian’g ma Awendo-Sare ma odaro ya-Chula, ya-Sakwa,
ya-Alego kod ya-Imbo, kendo nian’g omako lop joma ne
odon’g ma kuonde lek mag kwath tinde orumo.

Wach nian’g kod ohande ose dok chien mokalo. Omiyo
oganda Luo ma Milambo kod Kano gi Skim don’g ma ongee
yuto. Ranyisi en gima wan’geyo mose timore Muhoroni
kod Miwani.

E kinde mokaloni, ase bedo kod paro mathoth kaka
oganda Luo nyalo konyore, nikech jo-lupo man ei Nam
Lolwe bende yutogi olwar nikech yawa man gi yiedhi
madongo miluongo ni “trola” kendo kod ute yiecho rech
ma yawa ok nyal. Jo-Rachere bende yande odagi rechwa! 

Yawa ongee kod teko mar Loch kod Omuom. Maeni omiyo
Luo temo moloyo mondo gia e thagruok ma gin godo e
yore mathoth. Moloyo en thagruok mar yudo omuom kod
chiemo maber ma medo remo ne yawa modak e mier. Mar
ariyo, kendo maduon’g, en rem kuom nyalo chudo kuonde
somo mag nyithindo.

Yoregi duto nyalore mana ka nitie paro motegno ma
chakore ei ojuok to gik e oganda mangima mar joka
Ramogi Ajwan’g. Omiyo e higa mar piero ochiko gaboro,
hawi ma ne olwarna ma omiyo atudora kod jo-Ojiro Nya
Amande mi akwayogi gima ne adwaro e gwen’g – ma ne en
dhian’g. Chak e ngima Luo! Lege orumo kendo owetewa ma
Lan’go bende laro kodwa ka giwacho ni “Dhok duto magi
ma ne odon’g ka waturogi”. Omiyo dwarore dhian’g ma
dak mana e ot kendo ipidho gi “foda” ma miyo inyiedho
puke kata apar e odiechien’g achiel. Ma e dhian’g ma
ne akwayo jo-Ojiro ne joka-Rombo modak Milambo.

Paro bende ne obiro mar kwayo yor pi ma dhok di modhi
kod ler ma rieny gotieno ma diritgo dhoggi kendo konyo
kuom neno ka jotich tiyo gotieno.

Ojiro ne oyie konyowa mana ka kwayo ma kamano ne
inyalo ter kar somo mondo jopuonjore one tij dhok
mopogore gi mawa mag jo-Luo ma golo chak matin e pier
agwata. Maeni omiyo nene ayiero kar somo maduon’g man
Milambo. Kar somoni ni e dala Kitere ei jo-Kanyajuok,
Kamagambo kendo joma ne ochake ne oluonge ni MIT -
tiende ni Moi Institute of Technology.

E kar somoni an Jakom mar Buch Jorit (Bod), chakre dwe
mar aboro, higa mar piero ochiko gaboro. Maeni ema
omiyo ne ayiero kanyo, kar yiero Pe-Hill man e nyim
dalana. Kaeni, jo-Ojiro ne omiyowa omuom moromo gero
od dhok apar kod nyiewo dhok abich mag chak. Ne en
omuom marom gi dola elfu adek mia ariyo.

Dhogi osenyuol diriyo kendo inyiedhogi. Nyithi skul
kod jotich koro madho chak ma omiyogi chuny mar ritogi
maber kendo jiwogi kuom medo puonjoruok kaka iritogi. 
Jo-gwen’g bende oyudo kar omo chak mopoto kama
machiegni, omiyo gimedo lando wach dhoggi ahinya,
kendo gidwaro mondo gibedi gi magi giwegi e kinde
mabiro. An gi geno ni gibiro medo rito dhoggi maber ma
ok githo.

Landruok mar wach dhok ma MIT ne omiya wach maduon’g e
dalana kod Nyachicha, nyar Suna, kod jo dalawa ka
giwinjo ni konyruok moa Ojiro atero mana MIT. Ne
gidwaro ni ater dhok ne anyuola, omiyo gilwonga ni
“Ofuwa”. Ayany ne oroma to alin’g aling’a. 

Gikone ne atudora gi jo-Mbetre moa e pinje mamoko
mondo gikonywa. Kuom hawi maber, ne ayudo ja-Mbetre
mar jo-Japan, ma ne koreka odonjo e pinywa ka ban’g
neno thagruok manie piny Peru. “Wan’ge Tindo” Jaduon’g
Morihisha Aoki, ma wachako e pacho ni “Aoko”. Wachna
nene odonjone mi gikone ne jo-Japan okonyowa gi omuom
moromo nyiewo dhok piero adek mag chak, loso ler
motieno ma oa e chien’g (sola) e mier apar, kod kunyo
pi soko bende e mier apar. Omuom gi ne romre gi dola
gana piero ariyo gabich gi haga auchiel kod piero
an’wen.

Omuom jo-Karombo orito maber ma otiekonegi tijegi te e
yor dhok. E kindgi, ne gigaro jo-chiemo mohere yudho
omuom ka yawa moneno “Ka oyen’g korgi Odhera”. Sani
dhok apar oriembi ne jo-kanyo ma ose puonjore rito
dhoggi, to modon’g piero ariyo irito e tienge ariyo –
Akoko kod Mariwa. E udi (units) ma tin’go dhok apar
apar. Ka ginyuol to ban’g dhoth nyiroye imiyo jokanyo
ma jotich matek mose pidho lumb dhok kendo geronegi od dak.

Gima omiya mor en ni yawa tiyo matek ka rito giggi.
Nyithindi bende oyudo ler mar somo gotieno ka nyangile
ok thin’gi kendo ketho wengegi. Pi bende nitiere kata
ka piny otimo ongoro. Yawa matindo manie chokruokni
odich kod tijgi ei ka-Luo kendo ok gipar kata mar dhi
kapango Kisumo kata biro Nairobi.

Wapuonjre uru e wachni mondo watem matek wakony miewa.
Kik icha omuom ni tin. Ja-Luo dot Kom nyalo konyo
Oganda e yor tudruok gi joma nyalo limowa mondo on’ge
kitwa mar rwako welo kendo obed kodwa kaachiel. Gima
dwarore en medo tich matek kod adiera mar rito omuom
moluongo nyin’g oganda. Amor bende ka asomo e Jaluo
dot Kom ni yawa paro mar goyo bura maduon’g mar yalo
kata e thuolo madi ro kidira achiel. Beduru kaachiel
ka uyalo weche dongruok moloyo.

Robert Jallan,go Akello.
University of Nairobi.

Inyalo oro wachni ei ABILA mondo omedwa dongruok kanyakla

Akello Nyar Kager rito winjo wachni kaka pile!

WECHE DONGRUOK
Ase bedoga gi paro moro e dier wiya ka ni wan joluo onego wachanie bura moro ma galamoro, ma wanyalo wache wechewa mag dongruok e piny Luo, kendo tuge tuke wa. Wan waduto wan kod paro mang'eny mopogore opogore, to parowagi mondo oyud kar dongo, nyaka ji orad kamoro mondo obed piny mondo paro mopogore opogoregi  owuogi. Bang'e winjruok owuogie kaka wechewagi di nyuol konyruok e ogandawa.

Kaka jowacho mang'eny ose wacho e kar jaluo.com ka, joluo mosomo mariek mang'eny ose tho. Jodongo mariek man e gwenge bende ng'enygi ose tho. Koro wan ma pod Obong'o omedowa ndalo e pinyni, wan e jorit (custodians) mar ogandawa ma Obong'o wuon ne opuodho ni mondo wabed jo Luo.

Adieri, winjruok wa wawegi tek ga ndi, to mano ok onego miwa samuoyo ni koro waweyo aweyo ngimawa (destiny) ni jomoko ema loso to waluwo. Nyasaye owuon ne oketowa joluo gi sababu, kendo owacho malongo ni okonyo mana joma konyore kendgi. Ber mondo wayud kaka di wakonyre kendwa kaka oganda.

Paronani nyisa ni wanyalo bedo kod kamiti moro ma nyalo loso agenda mar bura ni. Kuom ranyisi, kamiti ni nyalo yiero ji mopogore opogore kaluwore gi tiegruok margi mondo gi ik karatese ma ginyalo kelo twakie chieng bura. Bura to iyawo ma ng'ato ang'ata ma nyalo to chope.

Kaka jaluo.com ni Dayton, Ohio, wanyalo bedo gi bura magalamoroni kuro. To nikech tek jaluo orad gi wadgi e bura maduong' e pinywa mar Kenya sani, kaluwore gi chike mag sirkal maduoko ji chien. Kendo diber ka wabedo kode ndalo ma piny liet (Summer)  kar dwe mar aboro kata ochiko kanyo, ma ji nyalo kata goyo hema mondo nengo mar dak kik bed mapek ahinya ne jowa mabiro e bura. Pacha en ni bura nyalo kawo juma achiel.

Mani en mana paro Owada. Ibende kel mana mari kaka iparo kaka di wakonyre kaka oganda.

Odundo wuod Sidigu

Or wechegi ni: jaluo@jaluo.com