2001

Jaluo dot Kom

penjo kod duoko

AJARA MAR JO-SIDHO NI GIN “JO-KISII”

Nonro Machuok

Penjo: Jo-Sidho gin jo dhoot mane?

Duoko: Kaluwore gi paro mar wuon Abila, Ajos wuod Atiga, gin joka KOMBE KOMBE (jo-Kisii) Kata kamano ok en anjawo kata ajara en mana ka dwaro tiend weche omiyo ng'ato ka ng'ato nyalo golo pache. Weche ma ubiro somo mwalo kanyo owuok e duond wuod SIDHO gi tiende omiyo en bende winje uru kaka otwaro to adiera biro yudore ka wa yudo pachi in bende. Omiyo somuru kodwa ndalo duto, Obong'o Nyakalaga mondo ogwedhu ndalo duto.

Jo-Sidho nonro gi en mane? Thoth Joluo thoro kawo Dhood Sidho ni gin “Jo-Mwa” kata “Jo-Kisii”. Nonro kaka ne wach ni ochakore ok oyango re kata matin. Wach ni imedo tiyo godo kaluwore gi kia thoth ji nonro mar oganda mar Jo-Sidho malong'o. Daher nyiso jogo ma ok ongeyo ni nonro mar ogando Jo-Sidho inyalo medo somo alanda e andika mar jandikoni, ma en Migisi Obora Wuod Okoth ma en achiel kuom anyuola mar Jo-Sidho. En bende wach mar nonro mar Jo-Sidho ni, ne othoro dhago go ahinya ma ne omiyo okawo thuolo malach ka omedo kunyo matut mondo mi onge ler man tiere. Ndiko ni yudore e muma miluongo ni”Mako Piny Kano”(Settlement of Kano 1981/82). Jandiko ni sani yudore egweng mar Kosovo ei piny Yugoslavia ka en misumba mar Riwruok mar Piny Mangima (UN).

E ndalo masani, Jo-Sidho odak ei piny Kano. Gidak atuonga kendo akeya ei Kano kiwuok Chiga ebath Kibos nyaka ichopi Oduwo egwenge mag Muhoroni. Nitie gima omiyo dak akeya kama ne obedoe. Bang riembo kendo thicho oko oganda mar Nyang'or gi Ogiso ei piny/paw Kano e alara mar kar Kwath gi Dwar( parruru lweny ma orumo gi nek Lwanda Wuod Magere). Achien mare, kane ogendini mamoko mag Jo-Luo donjo mos mos ei piny Kano, ne Jo-Sidho orwako gi ka miyo gi piny kar dak. Mos Mos piny ogendi ni mawelo gi omedo nyaa kendo obedo gwenge matindo masani dongo mana abidha. Ma ema omiyo dak atuonga yudore eipiny Kano nyaka kawuono. 

Mar ariyo, welo manyien ei piny Kano gi ok ongeyo malongo nonro marJo-Sidho nyaka kawuono. Gidhoro hum nono ni oganda ni ne kendore kendgi nade mana ka Jo-Isreal. Ndaloni eka gi yaro bad gi malach ka gikendo oko mar oganda gi ka luwore gi welo man machieg ni kod libamba ma opogore opogore. Jo Sidho bende gin oganda ma ok nyal wacho ni nonro gi ma kata itme mana nade. Ma en singo mar remo kendo achiel kuom gima omiyo ji mamoko kata ji duto ose kawo yo machuok ka gi luongo oganda mar Jo-Sidho ni gin Mwache nikech adiera gi otamo gi ng'eyo. 

To wach mar Jo-Kisii ne owuok nade?. Jo Kisii chon gilala ne ok odak kama sani giyudore. Ne gibwasore e aluora mar
god Elgon ebad Jo-Meru gi oganda mamoko ka gi tuk ka gidwuogo eyor dho nam Lolwe. To kaka ne ok gi ng'iyo gi pii
kendo ne giyudo ka ogendini mag Luo moko ne ose kwako dho nam Lowe ne gi tando ka giweyo dho nam. Ma ema ne mi gikadhie e piny Kano kar higni gana piero apar nyadidek ma ose kadho ka gidhi egode ma sani giyudore ma en piny
Kisii ma ndalogi. 

To kaka dar machon ne kawo higni mathoth, Jo-Kisii ne adak gi Jo-Sidho kuom higni mang'eny ei piny Kano. Bang'e ne gisumore kido mag oganda gi nyinge kaluwore gi anyuola koda wede mane giloso endalo go. Ma ema omiyo kata nyaka sani nyinge kata weche mang'eny ekind Jo-Sidho gi Jo-Kisii thoro chalore. Ng'euru malong'o bende ni Jo-Sidho gi Jo-Kisii ok limre kaka anyuola achiel nyaka chil kawuono. Bang' kadho Jo-Kisii ei piny Kano sani en higni mathoth.

Mani ema omiyo wede ekind gi ne ochot ma go ima odong e kind gi gin chal mar nyinge gi kido ma moko mag oganda. To kata kamano kido gi bende sani medo thoro lal nono. Kane ogendini manyien ochopo ei piny Kano, bange ne oduogo oyangore ne gi ni Jo-Sidho nigi timbe gi nyinge ma moko ma chalre ndidindi gi mag Jo-Kisii. Ma enonro, chakruok, kendo e siko mar wach mar “Jo-Sidho gin Jo-Kisii”. Jogo ma ong'eyo Jo-Sidho ose winjo kendo kata ka in eyi Sidho to inuang'o nyinge kaka Mikiria, Oduwo, Matabore, Ondiek, Wasagra, Basi, Mugrango, Wasweta to gi weche ma moko ei piny Sidho masani. Midhiero en ni limbe to onge akind gi kata achiel.



Penjo: Jo-Sidho wegi to ne oa kanye?

Duoko: Nondgi ok oyangore malong'o, kaluwore gi mano Mig. Obara wuod Okoth wachoni chal gima gin anyuola mar jo-Hottentos mane owuok Afrika ma milambo, mano ber omiyo pod wayudo ni gin gi remb mwache. Erokamano Joka Nyanam med uru somo wechegi koa kuom jagoro Obara wuod Okoth ja-Sidho

Ma en penjo ma ose bedoe matek maloyo. Oganda mar Jo-Sidho pod ok oyangore malong'o ni ne giwuok kama nade. Nonro matut temo tudo gi ng'injo mag Jo-Bungu (Hotentots) ma higni piero apar nyadingwen kata abich ne wuotho aoyaye kendo ka odak akuora ka gi kacha epiny Afrika ma Milambo, Madiere gi Ugwe. Chopo gi malong'o edho nam Lolwe ma Kenya ok ong'eyore. 

Gima ong'eyore en ni bang' chopo gi atuonga ei piny Afrika ma Ugwe wuotho mar gi alanda ne odhi ochot, ka giyudo kwe kendo giwinjo maber sidang' ka gin gi chiemo ma ichamo kendo iweyo piny. Ne gin ji mane oriwo chiemb nam (chamo dhout rech mopogore) kendo chamo alode, olembe gi ring lee. Jamni ne ok gi thor chamo nikech magi ne mwandu kendo gig nyasi miwuoro ngang’. 

Ma ema ne omiyo gichunjoe kar dak mar Kano ka gikedo gi wasigu, ji ma moko kadho weyo gi kendo giruako jogo ma oyie dak ekind gi kata e bath gi. Ma ema ne omiyo Jo-Kisii okadho odok kar Gode ma gin tiere sani kendo ogendni mamoko odak ekind gi kata kod gi nyaka chil kawuono kaka Jo-Wang’aya mane okuongo goyore irgi kata Jo- Kabar ma ochopo achien ka otuk oa epiny Seme gi Asembo.

Machielo en ni Jo-Sidho ne ong'eyore kaka joma kano weche gi ahinya kendo ma ema ne olokore ngero mar “Ja-Sidho ong'eyo to oling”. Bende yedhe gi mag thieth, bilo gi nawi ne otamo wang' ogendni ma moko mane ne odak kodgi gayo kata ng'eyo nyaka chil kawuono.

E piny ma kawuono Ja-Sidho yudore ei Sub Locations auchiel ngiriri.Gin e oganda achiel maduong'e moloyo to mani ok nen nikech dak mokeyore. Ei Ombeyi Location ka gi kwako thich Sub Location mar Obumba, Kango, Sidho East I ma okwako Sidho ma Oguodo, Ramanda, Kanjuro ei Kibigori gi Bath Nyakungru kon chiel. Ei Nyang'oma Location to gi kwako thich bende Sub Locations mag Ngeny, Nyakungru gi Oduwo.

Jandiko en,
Migosi Obora Wuod Okoth.
Ma a egweng Sidho ma Oguodo

Ei Sidho East I
Chiro Kotieno (Masogo).

Email mare en; okothpo@hotmail.com
Mobtel<00377-044-133 177>, Kosovo
Mobtel<00254-0733-749006>, Kenya.

MEDWA PACHI KUOM WACHNI