PINY OWACHO KUODO WIYE JOGO MA OSIRE LWEDO

Kaka jalno ma kuom ndalo modhuro osebedo gi paro mar ni piny owacho ma sani osetemo tiyo maber kaka ginyalo, an gi kuyo maduong' e dhood chunya kaneno kendo awinjo yore mag kaka sirkal temo wuondore ni gigoyo mibadhi lweny e pacho kae. Ma ema omiyo aneno ni piny owacho miyo jogo ma nyalo bedo gi paro mar unge lwedo tich matek ahinya. Ka kuom adiera nenore ni ok obadho piny owacho kaka jopiny nyalo bet ni nene(perception).

Ka kuom adiera, anto aungo lwedo lokruok ma telo ma sani osekelo e migepe kaka mag pur, thieth, wuodhe bayo e pacho ka(tourism), somo, gi ungo lwedo chako tich mar cdf to gi chako migawo mar ojende, kuom ber ma moko ma aseneno. To ma ok onyiso ni migepe ma akwanogi koro osechopo e okang' maber chutho. Pod nitie thuolo maduong' ahinya mar medo bero gi. En mana ni lokruok maber osebedo kuomgi nyaka nene sirkal masani chak tich. Koro gigo ma pod nyocha chando chunya ahinya gin arita kwe e pacho kae to gi goyo mibadhi lweny. Kata osebedo ni sirkal osetemo loso weche mag arita kwe nyaka nyocha skuku chakre, wach mibadhi to nenore mana ni pod gikawo ka tugo.

Gima omiyo kata da bedi ni sirkal otimo maber manadi e telo ne jopiny to ber ok nyal chopo ne jopiny, en ka mibadhi ongirore e pacho kae. Ma ema omiyo kata kwonde ma sirkal osetemo keloe lokruok kaka migepe ma akwano malo kanyo go pok obedo maber moromo kaka jopiny ne paro ni nyalore. Ma bende ema omiyo jogo ma yande nyocha nigi paro ni nyalo ungo sirkal ma sani lwedo koro sani paro nyadiriyo. Rach ma mibadhi kelo en ni omedo mana jogo ma nitie kodo. Ma en nikech bech mibadhi tek ma ng'ato ang'ata ok nyal ting'ne. Omiyo ka sirkal ok nyal loko paro mondo ogo mibadhi lweny e yo mar ratiro kendo mar adiera to konye dhi bedo matek.

En wich kuot madung' ahinya ni jotelo ma yande chilo mar mibadhi osemieno ema sirkal otuo ni nyaka giduok e telo ne migepe. En adier ni ma to en higa mar ombulu omiyo jatelo ka jatelo sani rango mana kaka onyalo dok e telo kendo bang' ombulu, to kata kamano mano ok en wach motegno moromo miyo sirkal wang' teko mar tiyo gi jopiny gi agoko. Tij sirkal mokwongo en tiyo ne jopiny, ok temo manyo kaka onyalo dok e telo. Jopiny osebedo ka wacho ndalo ka ndalo e oboke mag fwambo gi keyo, nyakalondo, dwoko mag manyo pach jopiny(opinion polls) to gi e yore mamoko ni mibadhi ok gidwar. Kata kamano, sani nenore ni sirkal oseyiero ni temo dok e telo pek ne moloyi timo ne jopiny kaka gidwaro.

Gima nyaka sirkal ng'e to en mana ni kata da gitim maber manadi to ka mibadhi pod ongirore e pach kae kaka en tie sani ni to onge ber ma jopiny ma onge gi nyalo mar pesa nyalo neno. To ng'eny jopinywa kae gin jogo ma onge gi nyalo mar pesa. Omiyo ka gin gi itgi to giwinj. Ka ok kamano to onere e debe.

Nyasaye ogwedh nyikwa Ramogi duto kamoro amora ma gimanyoe kaka ginyalo tayo ngimagi to gi mag jogo ma gihero.

Adhiambo nyar Kanyamuot.